Avtostop bilan qanday sayohat qilish mumkin?
Eson-omon manzilga yetib olish va sarguzashtlar haqida batafsil ko‘rsatma
Mening birinchi avtostop sayohatim «Bir sinab ko‘rmaymizmi?», degan iboradan boshlangan. Do‘stim bilan O‘rikzor bozoridan xaridlar qildik va shahar markazigacha yo‘lovchi mashinada yetib olishga kelishdik. Oldiniga, «Rossiyadan kelgan sayyohmiz», degan afsonani to‘qidik. Biroq, avtostop — bu o‘yin emas, balki rostgo‘ylik ekanini darrov tushundik.
Bu biz uchun «uy — ishxona — uy» degan yo‘nalishdan qochish va dunyoni — uning kutilmagan va yorqin jihatlarini ko‘ra olish uchun bir chora edi. Bunday sayohat shunchaki maqtanish uchun emas, balki changga botgan poyabzal, hamkasblarga hikoya qilinmaydigan favqulodda voqealar va qarorlar uchun bo‘ladi.
Avtostop mening dunyo haqidagi tushunchamni o‘zgartirdi. Men sizga ham o‘z sarguzashtingiz sari intilishga yordam beruvchi qoidalarni bayon qilmoqchiman.
O‘zingizni qanday tutsangiz — sizni shunday olib ketishadi
Ilk bor avtostop bilan O‘rikzordan ketishimda hayajondan qaltiraganman, lekin mashina to‘xtagan. Shunda tushundimki: o‘zingga bo‘lgan ishonch, hatto qo‘rquv aralash bo‘lsa ham, — bu kalit. Mashinalar oqimiga biroz yonlamasiga turib oling, tirsakni bo‘sh qo‘ying, tikka qilingan bosh barmog‘ingiz yoki lavhacha — ko‘krak balandligida tursin. Jilmaying — u yasama emas, samimiy bo‘lsin. Haydovchi bir soniyadayoq «o‘zinikimisiz-yo‘qmi», bilib oladi.
O‘zbekistonda qayerlarda mashina to‘xtatish mumkin:
DAI postidan o‘tib. Postdan 200–300 metr nari o‘ting — mashina tezlashgan bo‘ladi, lekin haydovchi sizni payqashga va qaror qilishga ulguradi.
Shahardan chiqaverishda yoki halqa yo‘llar kesishuvida. Tekis va ko‘rinarli joyda, yo‘l chetiga chiqib turing. Hech qanday «yopiq» burilishlar va ko‘priklar bo‘lmasin.
AYOQSH va shaharlararo qatnovchilar uchun qahvaxonalar oldida. Eng yaxshisi, mashinalar sekin chiqib ketadigan joyda turing. Shu yerning o‘zida haydovchiga yaqinlashib, maqsadingizni aytsangiz ham bo‘ladi.
Shaharda. Katta magistrallardan chiqish yo‘llarida turing, ammo taksichilarning «pyatak»lariga yaqinlashmang, shunda ortiqcha savollar va tortishuvlar bo‘lmaydi.
Reja kerak, ammo yo‘lning o‘ziga ham qo‘yib bering
Biz Orolga yo‘l oldik — oldimizda minglab kilometr yo‘l bor edi. Rejamiz taxminiy edi, pirovardda biz kutilmagan manzillarda tunadik, gulxan atrofida bo‘rilarning uvillashi ostida palov yedik. Xulosa: yo‘l moslashuvchan odamlarni suyadi.
Rejangizda «bo‘sh yo‘laklar» ham bo‘lsin (masalan, bugun Toshkentdan Samarqandga yetib olishingiz kerak, tuningiz Gulistonda yoki Jizzaxda o‘tadimi — vaziyatga qarab hal qilasiz).
O‘zingiz ozoda, tabassumli, so‘zingiz esa tushunarli bo‘lsin
Bir kuni jaziramada bizga hech kim to‘xtamadi. Yuvinib, toza kiyim kiygandik — oradan 10 daqiqa o‘tmasidanoq o‘zimizni mashina salonida ko‘rdik. Yoningizda nam salfetkalar, dezodorant va toza futbolka bo‘lishi — o‘zingiz va haydovchiga bo‘lgan hurmatingiz belgisi.
Muhim joyi. O‘zbekistonda deyarli har bir mashina — avvalo taksi. Bu odatiy me’yor, shu bois sizning asosiy vazifangiz — vazminlik va hurmat bilan avtostop sayohatchi ekaningizni tushuntirish. Omad kaliti — shartni mashinaga o‘tirguncha aytishga ulgurish. Yordamchi iboralar:
Ruschada: «Мы автостопом, без оплаты, по пути. Если вам не сложно, подбросите до Самарканда? Сразу скажу: за проезд не платим, путешествуем автостопом. Если неудобно — ничего страшного, хорошей дороги!»
O‘zbekchada: «Assalomu alaykum. Biz avtostop qilyapmiz, yo‘l haqi bermaymiz. Agar sizga qiyin bo‘lmasa, Samarqandgacha olib ketasizmi? Pul bermaymiz, faqat yo‘lingiz bo‘lsa olib keting. Agar noqulay bo‘lsa hechqisi yo‘q, sizga oq yo‘l».
Bu so‘zlarni jilmayib, muloyimlik bilan ayting. Agar haydovchi narx aytsa, rahmat ayting va mashinaga o‘tirmang. Shu tarzda siz 70% tushunmovchiliklarni chetlab o‘tasiz.
Xavfsizlik — bu faqat sezgi hissi emas
Bir kuni biz g‘alati hazil qiladigan va nigohi yoqimsiz haydovchiga uchradik. Kelayotgan zapravkada «ishimiz borligini» aytib tushib oldik. Bu vaziyatni qutqardi. Xuddi shu yerda birinchi nigoh qoidasi ish beradi:
- Avvalo — haydovchiga: uning ahvoliga e’tibor bering (mast emasmi, hushi o‘zidami).
- Keyin — salonga: ichida kimlar bor? Eshik oldidagi joy bo‘shmi, tez tushib qolishga imkon bormi?
- Mashinaga o‘tirayotganda uning raqamini suratga oling.
- Yaqinlaringiz bilan aloqada bo‘lish uchun do‘stlaringiz va oila a’zolaringiz uchun chat ochib, unga live-geolokatsiya, mashina raqamini va haydovchining qisqacha ta’rifini jo‘nating. Keyingi aloqa vaqtini belgilang: «Hozir 09:10, keyingi aloqa 10:10 da». Agar siz aloqaga chiqmasangiz — sizga qo‘ng‘iroq qilishadi.
Qizlar uchun tavsiyalar:
Yolg‘iz sayohatga chiqmaslikka harakat qiling. Yoningizda sherik bo‘lsin.
Oila, juftlik yoki ayollar ketayotgan mashinani tanlang.
Kiyimingiz — kamtarona va yopiq bo‘lsin.
Orqa o‘rindiqning o‘ng tarafiga o‘tiring. Eshik — chekinish yo‘lingiz bo‘ladi.
Haydovchiga: «Men yaqinlarim xavotir olmasligi uchun geolokatsiya va mashina raqamini ularga jo‘natib qo‘ydim», deb aytib qo‘ying.
Birinchi noqulay vaziyatdayoq muloyimlik bilan mashinadan tushib qoling. Sizning xavfsizligingiz tezlikdan muhimroq.
Muomala — avtostop valyutasi
Farg‘ona vodiysida haydovchi bizga paxtachilik, 90-yillar va beshta bolasi haqida so‘zlab ketgandi. Biz ham jim eshitgandik. Avtostop — boshqalarning hayotiga nazar solish uchun imkoniyat. Siyosat yoki din mavzusida bahslashmang. Ish, oila, yeguliklar, yo‘llar haqida gapiring — bu birlashtiruvchi mavzular. Lekin bu vaziyatda ham xavfsizlikni unutmang.
Orqa o‘rindiqning o‘ng tarafiga o‘tiring — bu oraliqni saqlash va mashinadan tez tushib qolish imkonini beradi.
Ryukzakni yukxonaga emas, oyog‘ingiz tagiga qo‘ying (har holda, yo‘l boshida shunday qiling).
Telefoningiz qo‘lingizda tursin va tushib olish uchun bahonani oldindan o‘ylab qo‘ying: «U yog‘iga yo‘lim boshqa tarafga, rahmat sizga!».
Quyosh ostida bo‘lsa ham kuting va shukr qiling
Bir kuni biz quyosh ostida naq bir yarim soat turdik. Endi chetga o‘tmoqchi bo‘lganimizda, to‘ppa-to‘g‘ri Buxoroga ketayotgan fura to‘xtadi. 600 chaqirim yo‘lga qiziq hikoyalarni tinglab ketish biz uchun mukofot edi.
Yoningizda suvingiz bo‘lsin, kepka kiying va taymer yoqing: agar 30 daqiqada bironta mashina to‘xtamasa, joyingizni o‘zgartiring.
Suv, yegulik, dori quti
Ba’zan tushligingiz — bu pechenye, suv va limon bo‘ladi. Doimo kerak bo‘ladigan kichik to‘plam:
Suv (kishi boshiga 1,5–2 litr), yong‘oqlar, holva, mayiz.
Dori quti: qadoq uchun yopishtirma, quyoshdan asrovchi krem SPF 30+, og‘riq qoldiruvchi dori, sorbent.
Mayda-chuydalar: marker va karton, nam salfetkalar, pauerbank, quvvatlantirgich shnuri.
Mahalliy trassa — sizning mashq maydoningiz
Bizning birinchi jiddiy avtostopimiz Chorvoq — Toshkent yo‘nalishida bo‘lgan. Bu samimiylik va chidamlilik sinovi bo‘lgandi. Avtostopni 30–60 chaqirimlik qisqa masofalardan boshlang. O‘z uslubingizni, iboralarni tanlang, issiqda qancha ko‘p tura olishingizni bilib oling.
Jamoa — siz uchun katta kuch
Ikki kishiga oson: bittasi qo‘l ko‘tarib turadi, ikkinchisi xarita va xavfsizlikni kuzatadi. AYOQSHda biri dam olib turganda, ikkinchisi haydovchilar bilan gaplashadi. Biz mototsikllardan tortib, avtobuslargacha — 80 dan ortiq mashina almashtirdik. Tortishdik, yarashdik, ammo hamisha bir-birimizni qo‘lladik.
FAQ (eng ko‘p beriladigan savollar)
Qachon yo‘lga chiqqan yaxshiroq?
Ertalab, 7:00 dan 11:00 gacha. Haydovchilar hali charchamagan, furalar endi reysni boshlagan, trafik barqaror.
Oqshom, 16:00 dan 19:30 gacha. Shaharlararo qatnovlar avjida, bo‘sh joylar ko‘proq.
Quyosh botgach — xavf ortadi. Qorong‘ida faqat tunash mumkin bo‘lgan eng yaqin aholi punktigacha avtostop qiling. Tunda esa — faqat bir AYOQSHdan keyingisigacha, o‘shanda ham juda zarur bo‘lib qolsa.
Lavhacha kerakmi?
O‘zbekistonda u foyda beradi, lekin juda shart emas. Agar lavhacha ko‘tarmoqchi bo‘lsangiz, mana sizga bir nechta maslahat:
Nima yozasiz: Yakuniy manzilingizni emas, eng yaqin shahar nomini yozing. Masalan: «Samarqand», «Qo‘qon».
Qaysi tilda: Rus tili hammaga tushunarli, o‘zbekcha esa yoqimli: «Buxoro», «Samarqand».
Qanday tayyorlaysiz: qalin marker, farqli rangdagi karton, qisqa va oson o‘qiladigan yozuv. «Без денег» yoki «pul bermaymiz» deb yozib qo‘yish ham mumkin — shunda faqat pulga yuradiganlar to‘xtab ovora bo‘lmaydi.
Qanday mashinalar ko‘proq to‘xtaydi?
Damas, Nexia, Cobalt, Gentra. Pulga yuradiganlar ko‘p, avtostopga ham imkon bor, lekin doim shartni kelishib oling.
Furalar va shaharlararo qatnovchilar. Uzoq manzilga yetib olish uchun zo‘r imkon. Haydovchilar gaplashib ketishni yoqtirishadi va ko‘pincha AYOQSH yoki qahvaxonalarda o‘zlari hamroh olishadi.
Yengil mashinada ketayotgan juftliklar yoki oilalar. Ayniqsa, qizlar uchun eng xavfsiz va qulay sharoit.
Qimmatbaho chet el mashinalari. Kamdan kamu, lekin uchrab turadi. Ba’zan bunday mashina haydovchilari avtostopchilarni shunchaki qiziqish tufayli olib ketishadi.
Xulosa o‘rnida
Avtostop meni ikki narsaga: tortinmasdan iltimos qilish va chin dildan minnatdor bo‘lishga o‘rgatdi. U meni bir vaqtning o‘zida dadilroq va muloyimroq qildi. Yana to‘g‘riso‘zlik va xushfe’llik qarshisida hamma eshiklar ochilishini ko‘rsatdi. Yo‘l chetidagi kungaboqarlar, uzoqdagi tog‘-yon bag‘rida to‘p surayotgan bolalar, fura kabinasida eshitilgan noodatiy musiqa. Yo‘lda shoshilmasang, u senga mo‘jizalarni tuhfa etadi.
Dunyo senga javoban ko‘proq kulib boqadi, senga tuyulganidan ko‘ra ko‘proq. Sen faqat u tomon qadam tashlasang bo‘ldi — ochiq qalb bilan va bosh barmoqni tikka qilgancha.
