Sayohatda o‘g‘irlikdan qanday himoyalanish mumkin
Va agar shunday holat yuz bersa, nima qilish kerak.
Chemodon yig‘ildi, chiptalar allaqachon ilovada, oldinda uzoq kutilgan beg‘am vaqt. Ammo ta’til rejalaringiz buzilishi mumkin: masalan, sizni tunashlari mumkin. Istalgan joyda. Hatto "hech qachon bunday bo‘lmagan" joylarda ham.
Bunga qo‘shilmaydigan ko‘plab sayyohlar topiladi, lekin siz hech qachon ko‘cha o‘g‘rilari va firibgarlaridan to‘liq himoyalana olmaysiz, shuning uchun ozgina tayyorgarlik ko‘rish maqsadga muvofiq. Shu sababli, biz siz uchun eng noxush holatlar yuzaga kelganda nima qilish kerakligi haqida batafsil yo‘riqnoma tayyorladik.
Dunyoning qaysi shaharlari eng xavfli?
"Payqamay qoldim — va telefonsiz qoldim". O‘g‘irlikka uchragan sayyohlarning hikoyalari ko‘pincha shunday boshlanadi. Bu kamdan-kam uchraydigan holat emas. Aksincha, hammasi juda oddiy: har yili yuz minglab odamlar dunyoning turli burchaklarida bir xil hiylalarga aldanishadi.
Bunday holatlar soni bo‘yicha Barselona, Rim, Parij, Praga va Amsterdam eng yuqori o‘rinlarda. Yevropa cho‘ntakkesarlar bo‘yicha peshqadam. Las Ramblas, Trevi favvorasi, Eyfel minorasi va hatto shinam tramvaylar — bularning barchasi o‘g‘rilarning sevimli joylaridir.
Janubiy Amerikada — Rio-de-Janeyroda telefonlarni karnval paytida yorqin kadrlarni suratga olayotganingizda qo‘lingizdan yulib olishadi, Buenos-Ayresda esa klassik "xantal hiylasi" qo‘llaniladi: kiyimingizni kir qilib, uni tozalashga "yordam" berishadi.
Osiyoda yetakchilar — Bangkok, Xanoy va Dehli: bu shaharlarda vokzalda yoki tuk-tukda hamma narsangizdan ayrilishingiz mumkin.
Afrikada — Keyptaun va Qohira, Yaqin Sharqda esa Istanbul va Marrakesh xavfli hisoblanadi.
Hatto AQShda, Nyu-Yorkdagi Tayms-skverda ham cho‘ntakkesarlar uch smenada ishlaydi. Bularning barchasi vahimali gaplar emas, balki statistik ma’lumotlar.
Firibgarlar qanday ishlaydi?
Ular yashin tezligida harakat qiladi. Kimdir metroda turtib yubordi — hamyoningiz yo‘q. Kimdir ko‘chada xayriya, gul yoki bola bilan e’tiboringizni chalg‘itdi — telefon yoki pulingiz allaqachon birovning cho‘ntagida. Dengiz tomon bir o‘girildingiz — plyaj sochig‘ingizdan ryukzak g‘oyib bo‘ldi. Muzqaymoq yeyotgan edingiz — narsalaringizni skameykadan o‘g‘irlab ketishdi. Gavjum piyodalar yo‘lagidan o‘tayotib chiroyli uylarga tikilib qoldingiz — sumkangiz ochiq va bo‘sh. Avtobusda yoningizga o‘tirib, achinishga majbur qilishi, mopedda kelib to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘lingizdan tortib olishi mumkin.
Bolalar, "homilador" ayollar, gul ko‘targan kampir, ko‘cha raqqosi — bularning barchasi firibgarlik sxemasining bir qismi bo‘lishi mumkin. Ular barcha sezgi a’zolaringizga ta’sir qiladi: tegadi, jilmayadi, qo‘rqitadi, gipnoz qiladi. Siz sodir bo‘layotgan voqealarni anglab olguningizcha, na telefoningiz, na pulingiz, na (eng dahshatlisi) bank kartalaringiz va hujjatlaringiz qoladi.
Politsiya ko‘pincha o‘zini ishga aloqasi yo‘qdek tutadi va yordam berishga uncha ishtiyoq bildirmaydi. Politsiya bo‘limida hamma narsa odatda sust va rasmiyatchilik bilan kechadi — bu jarayon sizni shunchaki charchatib, tezroq "qo‘l siltab" ketishingizga majbur qilish uchun qilinadi.
Firibgarlar qurboniga aylanmaslik yo‘llari
Telefonga shnur bog‘lab olish uyatli emas. Bo‘yin va bilakka taqiladigan mahkamlagichlar bor. Ko‘rinishi oddiy bo‘lsa-da, amalda juda foydali — ayniqsa metroda va olomon orasida. Onlayn do‘konlardan oldindan amaliy va pishiq turlarini tanlab oling (amaliylik nuqtayi nazaridan marjonli turlarini tanlamang).
Gavjum joylarda va jamoat transportida ryukzakni faqat old tomonga taqing. To‘g‘ri, biroz g‘alati ko‘rinishi mumkin, lekin pasportsiz qolishdan ko‘ra shunday qilgan ma’qul. Oddiy shahar ryukzagi cho‘ntakkesarlar e’tiborini tortadi.
Bel sumkasini futbolka ichidan taqing. "Yevrotur" filmidagi g‘alati yigitni eslaysizmi? Mana, unda ham xuddi shunday sumka bor edi. Keyinchalik afsus qilgandan ko‘ra, biroz terlagan afzal.
Qimmatbaho buyumlar va hujjatlarni mehmonxona seyfida qoldiring. Yoki ularni qulfli katta chemodaningizga solib qo‘yganingiz ma’qul. Xonadan ulkan chemodanni olib chiqishga hech kim botina olmasa kerak. Pulning bir qismi, qimmatbaho taqinchoqlar, soatlar — yarqirab, o‘g‘rilarni o‘ziga jalb qiladigan barcha narsalarni xavfsiz joyda qoldirgan ma’qul. Ayniqsa, kruiz kemasi emas, Yamayka yoki Tanjer bozorida sayr qilayotgan bo‘lsangiz. Bu yerda o‘zini ko‘z-ko‘z qilishning hojati yo‘q.
Bor pulingizni bir joyda saqlamang, aks holda keyin qaytish chiptasini sotib olishga va hatto ovqatlanishga ham mablag‘ qolmaydi. Pullaringizni hamyon, seyf, chemodan va bel sumkasi orasida taqsimlab qo‘ying.
Kafedagi stolga hech narsa qo‘ymang. Hatto bir soniyaga ham: menyu ko‘rayotganingizda yoki buyurtma berayotganingizda telefon, ko‘zoynak yoki hamyoningiz g‘oyib bo‘lishi mumkin. Yoki o‘zingiz ularni unutib qoldirib, qaytib kelganingizda hech narsani isbotlay olmaysiz.
Gavjum joylarda hushyor bo‘ling. Olomon — cho‘ntakkesarlar uchun sevimli sahna. O‘tish joylari, bozorlar, vokzallar, suvenirli ko‘chalar — bunday joylarda doim qo‘lingiz sumkangizda, boshingiz esa yelkangizda bo‘lsin.
G‘alati voqealarga aralashmang. "Petitsiyaga imzo qo‘ying", "tarjimada yordam bering", "qo‘ng‘iroq qilishga berib turing", "Ona Tereza fondiga bir-ikki tanga bering", "pulimizni o‘g‘irlab ketishdi" — bular ko‘pincha firibgarlikdir. Qancha ko‘p gaplashsangiz, sizni "tozalashlari" ehtimoli shuncha yuqori. Qo‘pol va keskin rad etishdan qo‘rqmang. Ko‘zlaringizni yerga qarating va yo‘lingizda davom eting — muloyimligingiz qimmatga tushishi mumkin.
Qahramonlik qilmang: agar tahdid qilishsa — yaxshisi hamma narsani bering. Sog‘lig‘ingiz muhimroq.
Agar kimdir sizga tegsa — hushyor bo‘ling. Bolalar, tabassum qilayotgan gul ko‘targan ayollar, xarita ko‘targan erkaklar — bu ehtimol firibgarlik usuli. Biri chalg‘itadi, boshqasi o‘g‘irlaydi.
Sizni tunab ketishgan bo‘lsa, nima qilish kerak
Mana buni boshidan kechirgan odamning harakat rejasi.
Vahimaga tushmang. Avvalo, tinchlanishga harakat qilish kerak. Agar tipirchilab, baqira boshlasangiz — ahvol yomonlashadi, vaqtni ham yo‘qotasiz.
Afsuski, 99% hollarda, hatto telefonni kuzatish belgisini xaritada ko‘rsangiz ham, hech narsani qaytarib bo‘lmaydi. Endi vaziyatni yanada og‘irlashtirmaslik uchun ma’lumotlaringizni himoya qilish haqida qayg‘urish muhim.
O‘zingizning xotirjamligingiz uchun esda tutish muhim: agar siz moliyaviy ahvoli yomon mamlakatlarda bo‘lsangiz, o‘g‘rilarga odatda ma’lumotlar emas, balki telefoningizning ehtiyot qismlari kerak bo‘ladi.
Politsiyaga murojaat qiling. Ha, ehtimol, ular befarq munosabatda bo‘lishadi. Agar kuch va vaqtingiz bo‘lsa, hech bo‘lmaganda sug‘urta yoki mo‘jiza umidida ariza topshirishga urinib ko‘ring. Ish raqami ko‘rsatilgan hujjat foydali bo‘ladi.
Ammo pasportingizni yo‘qotgan bo‘lsangiz, politsiyaga iloji boricha tezroq ariza berishingiz shart. Keyin mamlakatingizning eng yaqin konsulligi yoki elchixonasiga boring, odatda ular yirik shaharlarda joylashgan, to‘liq ro‘yxatni esa TIV saytidan topish mumkin. U yerda uyga qaytish uchun vaqtinchalik hujjat olishda yordam berishadi.
Shunchaki chiqib ketishga urinmang — bu ushlanib qolishingizga olib keladi. Yaxshisi, bir-ikki kunni ma’lumotnomalar olishga sarflang.
Qo‘lingizdan kelgan barcha narsani bloklang. Telefonni — "Find My iPhone" yoki "Find My Device" orqali. Kartalarni — bankka qo‘ng‘iroq qilib. Pochta, bank, ijtimoiy tarmoq va messenjerlardagi parollarni o‘zgartiring.
Yarim soat xafa bo‘lamiz va keyin unutamiz. Bu turistik ibora, lekin u ishlaydi. O‘tiring, biror mazali narsa iching, g‘amgin bo‘ling va o‘zingizga ayting: "Eng muhimi, men tirikman, hech qanday telefon va pul mening hayotimdan qimmatli emas".
O‘zingizni oldindan qanday himoya qilish mumkin
Smartfon nafaqat ovqatni suratga olish va Reels ko‘rish uchun, balki qiyin vaziyatlardan chiqib ketish uchun ham kerak. Mana, sayohatdan oldin nimalarni sozlab qo‘yish kerak, shunda keyinchalik afsuslanmaysiz.
Lokatorlarni yoqing va batareyani tejamang. Ketishdan oldin albatta iPhone’ingizda "Find My iPhone" yoki Android qurilmangizda "Find My Device" funksiyasini faollashtiring. Hatto kuzatuvdan qo‘rqsangiz ham, telefoningiz qayerdaligini bilmaslikdan ko‘ra bilganingiz afzal.
Ekran qulfidagi "Boshqaruv markazi" va bildirishnomalarni o‘chirib qo‘ying. Muhim qaydlarga parol o‘rnating.
Hujjatlarning suratini oling va skrinshot qiling. Pasport, sug‘urta, viza, chiptalarning QR-kodlari bulutda va oflayn holatda mavjud bo‘lishi kerak. Ularni ikki joyda saqlagan ma’qul — masalan, qaydlarda va Google Drive yoki iCloud’da.
O‘g‘irlik holatlari uchun maxsus ilovalarni o‘rnating. Masalan, Prey Anti Theft, Cerberus (Android), Lookout, Life360 — bular o‘g‘rini kuzatish, qurilmani bloklash, suratga olish va ma’lumotlarni o‘chirib tashlash imkonini beradi. Ba’zilari SIM-karta almashtirilgandan keyin ham ishlaydi.
"Favqulodda aloqa" yarating. Ishonchli shaxslar ro‘yxatiga kimnidir qo‘shing. Shunda bu odam tezda kirish kodlari, kartalarni bekor qilish, bankka qo‘ng‘iroq qilishda yordam bera oladi va ruhiy qo‘llab-quvvatlaydi. Ayniqsa, yolg‘iz sayohat qilayotgan bo‘lsangiz, bu juda muhim.
Ikki bosqichli avtorizatsiyadan foydalaning. Hatto telefon o‘g‘irlansa ham, hisoblaringizga kirish yopiq qoladi. Bu ayniqsa Google, Instagram va bank ilovalari uchun muhim.
Xulosa va bonus
Umuman olganda, yengil bo‘ling, lekin sodda bo‘lmang. Hech kim sizni dubulg‘a, belbog‘dagi seyf va eski tugmachali telefon bilan yurishga undamayapti. Shunchaki hushyor bo‘ling, hamma narsani oldindan, hech narsa sodir bo‘lmasidan avval sozlab qo‘ying — shunda hammasi yaxshi bo‘ladi.
Tahririyatdan bonus: boshqa mamlakatlardan kelgan Aviasales xodimlari o‘z maslahatlari bilan bo‘lishish uchun bizga qo‘shilishdi. Olya, Vanya, Marsel — rahmat!
- Bir tanishimning bo‘ynidan oltin zanjirni yulib olishdi — sayohatga o‘z sulolangizning barcha qimmatbaho taqinchoqlarini olib borish tavsiya etilmaydi. Nikoh uzuklarining arzon muqobillarini ham sotib olish mumkin.
- Xonadagi buyumlar xususida. Qimmatbaho narsalarni seyf o‘rniga aynan chemodanga solishni maslahat berishadi, chunki xodimlar uni buzib ochsa, chemodanda izlar qoladi va bu orqali nimanidir isbotlash imkoniyati tug‘iladi. Seyf bilan bunday bo‘lmaydi. Yana ko‘pchilik mehmonxona xodimlarining seyflarni ochish parollari mavjudligi sababli xavotirlanadi — bu holda faqat tavakkaliga ish tutishingiz kerak bo‘ladi.
- AirTag sotib olib, qimmatbaho buyumlar solingan sumkalaringizga joylang. Agar ular o‘g‘irlansa, hammasini topish ehtimoli yuqoriroq bo‘ladi.
- Aytgancha, sumkalardagi hujjatlar ko‘pincha deyarli darhol tashlab yuboriladi.
- Agar mashinada sayohat qilayotgan bo‘lsangiz va yoqilg‘i quyish shoxobchasiga to‘xtasangiz, doimo kimdir mashinada qolishi ma’qul. Eshiklarni ochiq qoldirmang.
- Agar qimmatbaho do‘konlardan biror narsa xarid qilsangiz, xaridingiz uchun oddiy ko‘rinadigan paket so‘rang — shunda qimmatbaho tovar sotib olganingiz sezilmaydi va uni o‘g‘irlash xavfi kamayadi.
